‘Wat doe jij voor werk?’ Of: ‘Ga je mee naar de opening van die galerie?’ Ogenschijnlijk simpele vragen, die zoveel emoties met zich meebrengen, dat luchtig antwoorden onvoorstelbaar is. Herkenbaar? Misschien heb je last van zelfstigma: je bent psychisch kwetsbaar en gelooft dat de heersende vooroordelen over jezelf waar zijn.
Bijna de helft van mensen met een psychische aandoening lijdt onder zelfstigma. Je vindt zelf dat je geen knip voor de neus waard bent vanwege je aandoening. Of je vindt vooroordelen van anderen over jou terecht. Hoe ontdek je dit bij jezelf? Als je je bewust bent van je eigen stigma’s kun je hieraan werken om dat te verbeteren en er minder last van te hebben. Het kan je zelfbeeld in gunstige zin bevorderen.
Zelfstigma is meestal een proces van jaren. Klachten ontstaan vaak in de prille jeugd in familiekring. Je voelt je bijvoorbeeld thuis of op school afgewezen, wordt niet betrokken bij gesprekken.
Misschien doordat je familie
niet weet hoe ze met
je psychische aandoening
kan omgaan
Dit leidt regelmatig tot angst voor sociale situaties. Ook nog jaren later. Als je psychische aandoening stelselmatig is onderkend, maakt je dat gevoeliger voor zelfstigma.
DOORBREKEN
‘Ik heb nu al zoveel geprobeerd, ik kan geen teleurstelling meer aan.’ Deze gedachte belemmert je bijvoorbeeld bij een baan zoeken. Je mist elk vertrouwen in een positieve gang van zaken, dat je bij voorbaat al niet eens meer solliciteert. Dit heet ook wel het ‘why try effect’ en is hét moment om zelfstigma te bespreken. Want cliënten denken het wel, maar zeggen niets. Hier ligt een belangrijke rol voor hulpverleners, traject- en re-integratiebegeleiders bijvoorbeeld.
OMGAAN MET
Openheid over psychische aandoeningen draagt bij aan heersende vooroordelen tegengaan. Toch is het niet altijd nodig om je hele verhaal te vertellen. Of je diagnose te noemen. Vaak is het voldoende om je te beperken tot een of meerdere van je klachten. Bijvoorbeeld zeggen: ‘Hier en hier heb ik last van, maar dit en dit speelt alleen maar op de werkvloer.’ Het is heel belangrijk om goed te formuleren en nuances aan te brengen in je verhaal. Ook dat draagt bij aan (zelf)stigma tegengaan.
OPLOSSEN
Grofweg zijn er twee manieren om zelfstigma tegen te gaan. De eerste is proberen je eigen kennis te veranderen. De tweede is accepteren dat zelfstigma er is en aan de slag gaan met vaardigheden hoe hiermee om te gaan. Tijdens een psychische behandeling wordt elke eigenschap die je hebt onder de loep genomen. Het is belangrijk om je eigenschappen daarna ‘terug te vorderen’. Met andere woorden, je impulsiviteit en creativiteit ook weer zien als waardevolle eigenschappen. In plaats van alleen als kenmerken van je borderline. Er blijft namelijk heel veel ‘ik’ over naast je aandoening.
Meer weten over wat je kunt doen? Er zijn tips die je verder op weg helpen. Verder verwijzen wij je naar de verschillende organisaties in Nederland die een aanbod hebben of ontwikkelen specifiek voor zelfstigma. Ook zijn er tips voor naasten .
