Wat is de oorsprong van stigma? Het is ouder dan de weg naar Rome. Onwetendheid, vooroordelen en misvattingen. Stigma is meer dan dat. De oorsprong heeft diepe wortels in de biologie, (neuro)psychologie en cultuur. Een van de redenen waarom stigma en hardnekkigheid hand in hand gaan.
Een greep uit de verklaringen…
DOOR DE EEUWEN HEEN…
Sinds mensenheugenis zijn groepen gestigmatiseerd, waaronder mensen met psychische aandoeningen. Vroeger functioneerde afwerend (groeps)gedrag als streven naar veiligheid, overleven en het in stand houden van zelfbeeld en status binnen de (sub)groep. Het is dus diepgeworteld.
OORSPRONG VAN STIGMA: BOOS OF ZIELIG
Sterke en directe emotionele reacties beïnvloeden stigmatisering. Zo spelen afkeer en boosheid bijvoorbeeld een rol bij het vooroordeel dat patiënten overlast veroorzaken. Bij de stereotypen ‘zielig’ of ‘hebben zorg nodig’ kijkt een emotie als medelijden om de hoek. Bovendien neigen emoties tot afstand houden en dus ook tot minder bekendheid met psychische aandoeningen.
HET STAAT TOCH IN DE KRANT?
Verkeerde informatie en schrikbeelden in de media voeden het negatief etiketteren of labelen en buitensluiten. Mediaberichtgeving versterkt regelmatig stereotiepe beelden over psychiatrische cliënten. Zoals onaantrekkelijk, onberekenbaar, onvoorspelbaar en gevaarlijk. Angst speelt hierbij een grote rol.
IEDEREEN VINDT HET!
We zijn geneigd de heersende maatschappelijke situatie als juist, legitiem en wenselijk te beschouwen. Systeemrechtvaardiging noemen we dat. ‘Zij hebben dat label vast niet voor niets’, ‘Iedereen doet het dus dan zal het wel goed zijn’.
JONG GELEERD…
Als kind creëer je al negatieve opvattingen over (mensen met) psychische aandoeningen. Krijg je op enig moment zelf psychische problemen, dan pas je deze aanvankelijk neutrale kennis en ‘publieke houding’ plotseling toe op jezelf: je verwacht afwijzing. Dit zelfstigma leidt bijvoorbeeld tot schaamte en je terugtrekken en beperkt je doen en laten.
GGZ ALS MEDEOORZAAK
Hulpverleners stigmatiseren net zo veel als het algemene publiek. Gelukkig kan de GGz-sector als geheel positief bijdragen aan stigmavermindering. Een goede start is de erkenning van het probleem en dat het zaak is om deel van de oplossing te worden.
NU & TOEKOMST
Inmiddels staat (de-)stigmatisering hoog op de agenda. De behandeling van mensen met psychiatrische problematiek is gericht op herstel en rehabilitatie. Antistigma-activiteiten richten zich meer op de samenleving. Vooral op het positief beïnvloeden van de publieke opinie en beeldvorming.
